የጉበት ካንሰር
የጉበት ካንሰር (ሄፓቲክ ካንሰር) በመባል የሚታወቀው በጉበት ህዋሶችውስጥ የሚጀምር የካንሰር አይነት ነው። ጉበት በሆዱ የላይኛው ቀኝ በኩል የሚገኝ ወሳኝ አካል ነው ደምን ከስርአተ ልመት ሥርዓት ውስጥ የማጣራት እና የማቀነባበር እንዲሁም ለምግብ መፈጨት የሚረዳንን ሃሞት የማምረት ሃላፊነት አለበት። የጉበት ካንሰር በጉበት ህዋሶች(ሄፓቶሴሉላር ካርሲኖማ)፣ በሃሞት ቱቦዎች ወይም በጉበት ውስጥ ባሉ የደም ስሮች ውስጥ ሊጀምር ይችላል። የጉበት ካንሰር የመጀመሪያ እና ሁለተኛ ተብሎ ሊከፈል ይችላል፡፡ የመጀመሪያ ደረጃ በጉበት ውስጥ ሲጀምር ሁለተኛ ደረጃ ደግሞ ከሌላ የሰውነት ክፍል ወደ ጉበት የተላለፈ ነው (ሜታስታቲክ ጉበት ካንሰር) ማለት ነው፡፡ የመጀመሪያ ደረጃ የጉበት ካንሰር እንደ ሲርሆሲስ፣ ሄፓታይተስ ቢ ወይም ሲ ኢንፌክሽን፣ ከአልኮሆል ጥቅም ያልመነጨ የሰባ ጉበት በሽታ እና ሥር የሰደደ የጉበት በሽታ ባለባቸው ሰዎች ላይ በጣም የተለመደ ነው፡፡
አጋላጭ መንስኤዎች
ቀደም ሲል እንደተገለፀው የጉበት ካንሰር በጉበት ሴሎች ውስጥ የሚጀምር የካንሰር ዓይነት ነው. ለጉበት ካንሰር ከሚያጋልጡ ምክንያቶች መካከል ጥቂቶቹ
- ሥር የሰደደ የቫይረስ ሄፓታይተስ በሄፐታይተስ ቢ ቫይረስ (HBV) ወይም በሄፐታይተስ ሲ ቫይረስ (ኤች.ሲ.ቪ.) ሥር የሰደደ ኢንፌክሽን በጉበት ካንሰር የመያዝ እድልን ይጨምራል።
- ሲርሆሲስ ሲርሆሲስ በጉበት ላይ የተጎዳ እና ጠባሳ ሲሆን አብዛኛውን ጊዜ ሥር የሰደደ የአልኮል ሱሰኝነት፣ ሥር የሰደደ የቫይረስ ሄፓታይተስ ወይም አልኮሆል ያልሆነ ቅባት ያለው የጉበት በሽታ ነው። ይህ በሽታ ያለባቸው ሰዎች በጉበት ካንሰር የመያዝ እድላቸው ከፍ ያለ ነው።
- ከአልኮሆል ጥቅም ያልመነጨ የጉበት ስብ በሽታ (NAFLD) በጉበት ውስጥ ስብ በመከማቸት ወደ እብጠት እና ጠባሳ የሚያመራ ሁኔታ ነው። ይህ በሽታ የጉበት ካንሰር የመያዝ እድልን ይጨምራል።
- አልኮል መጠጣት አልኮልን ለረጅም ጊዜ መጠጣት በጉበት ካንሰር የመያዝ እድልን ይጨምራል።
- የስኳር ህመም የስኳር ህመም ያለባቸው ግለሰቦች በጉበት ካንሰር የመጠቃት እድላቸው ከፍ ያለ ሲሆን ምናልባትም NAFLD የመጋለጥ እድላቸው እየጨመረ በመምጣቱ ሊሆን ይችላል ተብሎ ይታሰባል።
ከመጠን ያለፈ ውፍረት ከመጠን ያለፈ ውፍረት ለNAFLD ወይም ከአልኮሆል ጥቅም ያልመነጨ የሰባ ጉበት በሽታ የመጋለጥ አደጋ ሲሆን ይህም በጉበት ካንሰር የመያዝ እድልን ይጨምራል።
ለአፍላቶክሲን መጋለጥ አፍላቶክሲን በተወሰኑ የፈንገስ ዓይነቶች የሚመረቱ መርዞች ምግብን በተለይም ኦቾሎኒ እና በቆሎን ሊበክሉ ይችላሉ። ለአፍላቶክሲን መጋለጥ በጉበት ካንሰር የመያዝ እድልን ይጨምራል።
የቤተሰብ ታሪክ በጉበት ካንሰር የቤተሰብ ታሪክ ያላቸው ግለሰቦች ለበሽታው የመጋለጥ እድላቸው ከፍ ያለ ነው።
ከእነዚህ የአደጋ መንስኤዎች ውስጥ አንድ ወይም ከዚያ በላይ መኖሩ አንድ ግለሰብ የጉበት ካንሰር ያጋጥመዋል ማለት እንዳልሆነ ልብ ማለት ያስፈልጋል። ነገር ግን፣ እነዚህ የአደጋ መንስኤዎች ያላቸው ግለሰቦች እድላቸው እየጨመረ መሆኑን አውቀው ተገቢውን የማጣሪያ እና የመከላከያ ስልቶችን ከጤና ባለሙያዎች ጋር መወያየት አለባቸው።
ምርመራ
የጉበት ካንሰር ምርመራ ብዙ ደረጃዎችን ያካትታል. ከጉበት ካንሰር ጋር ተያይዘው የሚመጡ ምልክቶች ካጋጠመዎት የጤና እንክብካቤ አቅራቢዎ የአካል ምርመራ በማድረግ እና ስለህክምና ታሪክዎ እና ለጉበት ካንሰር ሊያጋልጡ ስለሚችሉ ማናቸውም አደጋዎች በመጠየቅ ሊጀምር ይችላል።
የጉበት ተግባርን ለመፈተሽ እና የጉበት ካንሰር መኖሩን የሚጠቁሙ አንዳንድ ምልክቶችን ለመፈለግ የደም ምርመራዎች ሊደረጉ ይችላሉ፡፡ ከእነዚህ ምልክቶች አንዱ አልፋ-ፌቶፕሮቲን (AFP) ተብሎ የሚጠራ ሲሆን ይህም የጉበት ካንሰር ባለባቸው ግለሰቦች ላይ ከፍ ሊል ይችላል። እንደ አልትራሳውንድ፣ ኮምፕዩትድ ቶሞግራፊ (ሲቲ) ስካን ወይም ማግኔቲክ ሬዞናንስ ኢሜጂንግ (ኤምአርአይ) የመሳሰሉ የምስል ምርመራዎች የጉበት ካንሰርን ለመመርመር እና የበሽታውን ደረጃ ለማወቅ ይጠቅማሉ። እነዚህ ምርመራዎች በጉበት ውስጥ ያሉ ዕጢዎች መጠን እና ቦታ እንዲሁም ካንሰሩ ወደ ሌሎች የሰውነት ክፍሎች መስፋፋቱን ያሳያል። የምስል ምርመራዎች የጉበት ካንሰር መኖሩን የሚጠቁሙ ከሆነ ምርመራውን ለማረጋገጥ ባዮፕሲ ሊደረግ ይችላል. ባዮፕሲ በሚደረግበት ጊዜ ከጉበት ውስጥ ትንሽ ቲሹ ይወጣና በአጉሊ መነጽር የካንሰር ሕዋሳትን ይመረምራል። ለጉበት ካንሰር የመመርመሪያው ሂደት እንደ ግለሰብ እና እንደየሁኔታው ሊለያይ እንደሚችል ልብ ሊባል የሚገባው ጉዳይ ነው። የጤና እንክብካቤ አቅራቢዎ በምርመራው ሂደት ውስጥ መመሪያ እና ድጋፍ ሊሰጥ ይችላል እና የጉበት ካንሰር ከታወቀ የተሻለውን የህክምና መንገድ ለመወሰን ይረዳል።ሕክምና
የጉበት ካንሰር ሕክምና በበርካታ ሁኔታዎች ላይ የተመሰረተ ነው, ይህም እንደ ካንሰሩ ደረጃ የማንኛውም ዕጢዎች መጠን እና ቦታ የግለሰቡ አጠቃላይ ጤና እና የግል ምርጫዎቻቸው:: የሕክምና አማራጮች የሚከተሉትን ሊያካትቱ ይችላሉ
- ቀዶ ጥገና ዕጢውን እና የጉበትን ክፍል ለማስወገድ ቀዶ ጥገና በመጀመሪያ ደረጃ የጉበት ካንሰር ላለባቸው እና ጥሩ የጉበት ተግባር ላላቸው ግለሰቦች አማራጭ ሊሆን ይችላል። ካንሰሩ ወደ ሌሎች የጉበት ክፍሎች ወይም ወደ ሌሎች የአካል ክፍሎች ከተዛመተ ቀዶ ጥገና አማራጭ ላይሆን ይችላል::
- የጉበት ንቅለ ተከላ የጉበት ካንሰር ላለባቸው ፣ ጥሩ የጉበት ተግባር ላላቸው እና የተወሰኑ መስፈርቶችን ለሚያሟሉ ግለሰቦች የጉበት ንቅለ ተከላ አማራጭ ሊሆን ይችላል። በጉበት ንቅለ ተከላ ወቅት ጉበቱ በሙሉ ይወገዳል እና ከለጋሽ ጤናማ ጉበት ይተካል::
- የማስወገጃ ሕክምና የማስወገጃ ሕክምና ሙቀትን ወይም ቅዝቃዜን በመጠቀም የካንሰር ሕዋሳትን ያጠፋል። ይህ ምናልባት ለቀዶ ጥገና ወይም ለጉበት ንቅለ ተከላ ጥሩ እጩ ላልሆኑ ትናንሽ እጢዎች ላላቸው ግለሰቦች አማራጭ ሊሆን ይችላል።
- የጨረር ሕክምና የጨረር ሕክምና የካንሰር ሕዋሳትን ለማጥፋት ከፍተኛ ኃይል ያላቸውን ቅንጣቶች ወይም ሞገዶች ይጠቀማል። ይህ ምናልባት ትንሽ እጢ ላለባቸው ግለሰቦች ወይም ለቀዶ ጥገና ወይም ለጉበት ንቅለ ተከላ ጥሩ እጩ ላልሆኑ ሰዎች አማራጭ ሊሆን ይችላል።
- ኪሞቴራፒ ኪሞቴራፒ የካንሰር ሕዋሳትን ለማጥፋት መድሃኒቶችን መጠቀምን ያካትታል። ይህ ምናልባት የላቀ የጉበት ካንሰር ላለባቸው ግለሰቦች ወይም ለቀዶ ጥገና፣ ለጉበት ንቅለ ተከላ ወይም ለሌሎች ሕክምናዎች ጥሩ እጩ ላልሆኑ ሰዎች አማራጭ ሊሆን ይችላል።
- የካንሰር ሕዋሳትን ኢላማ ያደረገ ሕክምና ይህ ሕክምና በካንሰር ሕዋሳት እድገትና መስፋፋት ላይ የተሳተፉ ልዩ ሞለኪውሎችን ወይም መንገዶችን ያነጣጠሩ መድኃኒቶችን ይጠቀማል። ይህ ምናልባት ከፍተኛ የጉበት ካንሰር ላለባቸው ግለሰቦች ወይም ለሌሎች ሕክምናዎች ጥሩ እጩ ላልሆኑ ሰዎች አማራጭ ሊሆን ይችላል።
የጉበት ካንሰር ሕክምና እንደ ድካም፣ ማቅለሽለሽ፣ ማስታወክ እና የፀጉር መርገፍ ያሉ የጎንዮሽ ጉዳቶችን ሊያስከትል እንደሚችል ልብ ሊባል ይገባል። የጤና ባለሙያው በሕክምናው ሂደት ውስጥ መመሪያ እና ድጋፍ ሊሰጥ ይችላል እናም ሊያጋጥሙ የሚችሉ ማንኛውንም የጎንዮሽ ጉዳቶችን ለመቆጣጠር ይረዳል፡፡
የህይወት መጨረሻ እንክብካቤ
ለካንሰር ታማሚዎች የመጨረሻ ህይወት እንክብካቤ የሚያተኩረው በሽታው በመጨረሻው ደረጃ ላይ እያለ ለግለሰቡ እና ለሚወዷቸው ሰዎች ማጽናኛ እና ድጋፍ በመስጠት ላይ ነው፡፡ ግቡ የታካሚውን የህይወት ጥራት ማሻሻል እና በዚህ አስቸጋሪ ጊዜ ውስጥ ክብርን እና ምቾትን እንዲጠብቁ መርዳት ነው. ይህ የህመም እና የምልክት አያያዝ፣ ስሜታዊ እና መንፈሳዊ ድጋፍ፣ የሆስፒስ እንክብካቤ እና የቅድመ እንክብካቤ እቅድን ሊያካትት ይችላል።
- ህመም ማስታገስ እና ምልክቶችን መቆጣጠር ካንሰር ያለባቸው ግለሰቦች በሽታው እየገፋ ሲሄድ ህመም፣ ድካም፣ ማቅለሽለሽ፣ ማስታወክ እና ሌሎች ምልክቶች ሊሰማቸው ይችላል። የህመም ማስታገሻ መድሃኒቶች እና ሌሎች የማስታገሻ ህክምናዎች እነዚህን ምልክቶች ለመቆጣጠር እና የህይወት ጥራትን ለማሻሻል ይረዳሉ፡፡
- ስሜታዊ እና መንፈሳዊ ድጋፍ የጉበት ካንሰር ያለባቸው ግለሰቦች እና የሚወዷቸው ሰዎች ጭንቀት፣ ድብርት እና ሀዘንን ጨምሮ የተለያዩ ስሜቶችን ሊያጋጥማቸው ይችላል። የምክር፣ የድጋፍ ቡድኖች፣ እና ሌሎች የስሜታዊ እና መንፈሳዊ ድጋፍ ዓይነቶች ግለሰቦች እነዚህን ስሜቶች እንዲቋቋሙ እና የተስፋ እና የትርጉም ስሜት እንዲኖራቸው ይረዳቸዋል።
- የሆስፒስ እንክብካቤ የሆስፒስ እንክብካቤ ህይወትን የሚገድብ ህመም ላለባቸው ግለሰቦች እና ለሚወዷቸው ሰዎች ማጽናኛ እና ድጋፍ በመስጠት ላይ የሚያተኩር የህይወት መጨረሻ እንክብካቤ አይነት ነው። የሆስፒስ እንክብካቤ ህመምን እና ምልክቶችን መቆጣጠርን, ስሜታዊ እና መንፈሳዊ ድጋፍን እና በዕለት ተዕለት ኑሮ እንቅስቃሴዎች እርዳታን ሊያካትት ይችላል. የሆስፒስ እንክብካቤ በታካሚው ቤት ውስጥ ወይም በልዩ ተቋም ውስጥ ሊሰጥ ይችላል፡፡
- የቅድሚያ እንክብካቤ እቅድየቅድሚያ እንክብካቤ እቅድ ለፕሮስቴት ካንሰር የፍጻሜ እንክብካቤም አስፈላጊ አካል ነው። ይህ የግለሰቡን ለህክምና እና ለመጨረሻ ጊዜ እንክብካቤ ፍላጎቶች መወያየት እና መመዝገብን ያካትታል። ይህ የግለሰቡ ምኞቶች መከበራቸውን እና በመጨረሻዎቹ ቀናት ውስጥ የሚፈልጉትን እና የሚያስፈልጋቸውን እንክብካቤ እንዲያገኙ ይረዳል። የጤና እንክብካቤ አቅራቢዎች በቅድሚያ እንክብካቤ እቅድ ሂደት ውስጥ መመሪያ እና ድጋፍ ሊሰጡ ይችላሉ።
ካንሰር ላለባቸው ግለሰቦች እና ለሚወዷቸው ሰዎች ከጤና አጠባበቅ አቅራቢዎቻቸው ጋር ስለ ህይወት ፍጻሜ እንክብካቤ አማራጮች መወያየት እና ለእነሱ ትክክለኛ ውሳኔዎችን ማድረግ አስፈላጊ ነው፡፡
[wpforms id=”545″]