ፕሮስቴት ካንሰር
አጋላጭ መንስኤዎች
የፕሮስቴት ካንሰር ውስብስብ በሽታ ነው, እና ትክክለኛ መንስኤዎቹ ገና ሙሉ በሙሉ አልተረዱም. ይሁን እንጂ ተመራማሪዎች አንድ ወንድ በፕሮስቴት ካንሰር የመያዝ እድልን የሚጨምሩ በርካታ የአደጋ መንስኤዎችን ለይተው አውቀዋል. ለፕሮስቴት ካንሰር በጣም ከተለመዱት ምክንያቶች መካከል የሚከተሉት ይገኙበታል።
- እድሜ ወንዶች በዕድሜ እየገፉ በሄዱ ቁጥር የፕሮስቴት ካንሰር የመጋለጥ እድላቸው እየጨመረ ሲሆን አብዛኛውን ግዜ ከ65 ዓመት በላይ በሆኑ ወንዶች ላይ ይከሰታል።
- የቤተሰብ ታሪክ የቅርብ ዘመድ (አባት, ወንድም) በሽታው ከታመመ, ለበሽታው የመጋለጥ እድላቸው ከፍ ያለ ነው።
- ጀነቲክስ እንደ BRCA1 እና BRCA2 ጂኖች ያሉ አንዳንድ በዘር የሚተላለፍ የዘረመል ለውጦች ለፕሮስቴት ካንሰር የመጋለጥ እድላቸው ከፍተኛ ነው።
- ዘር እና ጎሳ የፕሮስቴት ካንሰር በአፍሪካ አሜሪካዊያን እና በካሪቢያን ወንዶች ላይ ከሌሎች ዘሮች እና ጎሳዎች ይልቅ በብዛት ይታያል። 5. ከመጠን ያለፈ ውፍረት፡- አንዳንድ ጥናቶች እንደሚያሳዩት ከመጠን ያለፈ ውፍረት ለፕሮስቴት ካንሰር የመጋለጥ እድልን ይጨምራል።
- ለአንዳንድ ኬሚካሎች መጋለጥ ለአንዳንድ ኬሚካሎች ለምሳሌ ካድሚየም መጋለጥ የፕሮስቴት ካንሰርን የመጋለጥ እድልን ይጨምራል።
- የፕሮስቴት እብጠት የፕሮስቴት እጢ ሥር የሰደደ እብጠት የፕሮስቴት እጢ በሽታ የፕሮስቴት ካንሰርን የመጋለጥ እድልን ይጨምራል።
ከእነዚህ የአደጋ መንስኤዎች ውስጥ አንድ ወይም ከዚያ በላይ መኖሩ አንድ ወንድ የፕሮስቴት ካንሰር ያጋጥመዋል ማለት እንዳልሆነ ልብ ሊባል የሚገባው ጉዳይ ነው። በአንጻሩ ግን ከእነዚህ አስጊ ሁኔታዎች ውስጥ አንዳቸውም የሌላቸው አንዳንድ ወንዶች አሁንም በሽታው ትጋላጭ ሊሆኑ ይችላሉ።
ምርመራ
የፕሮስቴት ካንሰርን ለመመርመር አንድ ሐኪም ከሚከተሉት ዘዴዎች ውስጥ አንዱን ወይም ከዚያ በላይ ሊጠቀም ይችላል
- ዲጂታል የፊንጢጣ ምርመራ (DRE) ዶክተሩ በፕሮስቴት እጢውስጥ ለሚከሰት ማንኛውም አይነት መዛባት ለመሰማት የጓንት ጣትን ወደ ፊንጢጣ ያስገባል።
- ፕሮስቴት-ስፔሲፊክ አንቲጅን (PSA) ምርመራ በደም ውስጥ ያለውን የ PSA መጠን የሚለካ የደም ምርመራ. ከፍ ያለ የ PSA ደረጃ የፕሮስቴት ካንሰር መኖሩን ሊያመለክት ይችላል, ነገር ግን ምርመራው ትክክለኛ አይደለም እና በሌሎች ካንሰር ያልሆኑ ሁኔታዎችም ከፍ ሊል ይችላል፡፡
- ናሙና ምርመራ (ባዮፕሲ) በDRE ወይም PSA ምርመራ ወቅት ያልተለመዱ ነገሮች ከተገኙ ባዮፕሲ ሊመከር ይችላል። በዚህ ሂደት ውስጥ ለምርመራ የሚሆን ከፕሮስቴት እጢ ውስጥ ትንሽ ቲሹ ይወጣል፡፡
- የኢሜጅ ምርመራ እንደ ማግኔቲክ ሬዞናንስ ኢሜጂንግ (ኤምአርአይ) ወይም ኮምፕዩትድ ቶሞግራፊ (ሲቲ) ስካን ያሉ የምስል ሙከራዎች በፕሮስቴት እጢውስጥ ያሉ አሳሳቢ ቦታዎችን ለመለየት ይረዳሉ።
ለፕሮስቴት ካንሰር ስላላቸው ተጋላጭነት ለወንዶች ከጤና ባለሙያጋር መነጋገር እና የፕሮስቴት ካንሰርን የመመርመር ጥቅማ ጥቅሞችን እና አደጋዎችን መወያየት አስፈላጊ ነው። የአሜሪካ የካንሰር ሶሳይቲ ወንዶች የፕሮስቴት ካንሰር ምርመራን በተመለከተ ከጤና ባለሙያ ጋር በመሆን ከጤና አጠባበቅ አቅራቢያቸው ጋር እንዲወያዩ እና የሚመቻቸው የምርመራ ምርጫዎች ላይ ተመርኩዘው ምርመራ እንዲደረግላቸው በመረጃ ላይ የተመሰረተ ውሳኔ እንዲያደርጉ ይመክራል።
የፕሮስቴት ካንሰር ደረጃዎች
ደረጃ 1 በዚህ የመጀመሪያ ደረጃ ላይ ያለው ካንሰር አብዛኛውን ጊዜ በዝግታ እያደገ ነው። ዕጢው ሊሰማ አይችልም ፤ የ PSA ደረጃዎች ዝቅተኛ ናቸው። የካንሰር ሕዋሳት ጤናማ ሕዋሳት ይመስላሉ፡፡
ደረጃ 2 ዕጢው የሚገኘው በፕሮስቴት ውስጥ ብቻ ነው፡፡ የPSA ደረጃዎች መካከለኛ ወይም ዝቅተኛ ናቸው። ደረጃ II የፕሮስቴት ካንሰር ትንሽ ነው ነገር ግን እየጨመረ የመሄድ እና የመስፋፋት አደጋ ሊኖረው ይችላል፡፡
ደረጃ 2ሀ እብጠቱ ሊሰማ አይችልም ፤ የ PSA ደረጃዎች መካከለኛ ናቸው እና የካንሰር ሕዋሳት በደንብ ይለያያሉ፡፡ ይህ ደረጃ በፕሮስቴት ውስጥ ብቻ የሚገኙትን ትላልቅ እጢዎች ያጠቃል፡፡
ደረጃ 2ለ ዕጢው የሚገኘው በፕሮስቴት ውስጥ ብቻ ነው እና በ DRE ጊዜ ለመገኘት በቂ ሊሆን ይችላል ፤ የ PSA ደረጃ መካከለኛ ነው።
ደረጃ 2ሐ እብጠቱ የሚገኘው በፕሮስቴት ውስጥ ብቻ ነው፣ እና DRE ጊዜ ለመገኘት በቂ ሊሆን ይችላል ፤ የ PSA ደረጃ መካከለኛ ነው።
ደረጃ 3 የPSA መጠን ከፍ ያለ ነው፣ ዕጢው እያደገ ነው፣ ወይም ካንሰሩ ከፍተኛ ደረጃ ያለው ነው። እነዚህ ሁሉ የማደግ እና የመስፋፋት እድል ያለው በአካባቢው የላቀ ካንሰርን ያመለክታሉ፡፡
ደረጃ 3ሀ ካንሰሩ ከፕሮስቴት ውጨኛው ሽፋን ባሻገር በአቅራቢያው ባሉ ቲሹዎች ተሰራጭቷል። በተጨማሪም ወደ ሴሚናል ቬሴሴል ሊሰራጭ ይችላል. የ PSA ደረጃ ከፍተኛ ነው።
ደረጃ 3ለ እብጠቱ ከፕሮስቴት ግራንት ውጭ ያደገ ሲሆን እንደ ፊኛ ወይም ፊንጢጣ ያሉ በአቅራቢያ ያሉ መዋቅሮችን ዘልቆ ሊሆን ይችላል።
ደረጃ 3ሐ በዕጢው ላይ ያሉት የካንሰር ሕዋሳት በደንብ አይለያዩም ማለትም ከጤናማ ህዋሶች በጣም የተለዩ ናቸው።
ደረጃ 4 ካንሰሩ ከፕሮስቴት በላይ ተሰራጭቷል።
ደረጃ 4ሀ ካንሰሩ ወደ ክልል ንፍፊቶች ተሰራጭቷል።
ደረጃ 4ለ ካንሰሩ ወደ ሩቅ ንፍፊቶች፣ ሌሎች የሰውነት ክፍሎች ወይም ወደ አጥንቶች ተሰራጭቷል።
ሕክምና
የፕሮስቴት ካንሰር ሕክምና በርካታ ቅድመ ሁኔታዎች ላይ የተመሰረተ ነው; ለምሳሌ የካንሰር ደረጃ, የግለሰቡ ዕድሜ እና አጠቃላይ ጤና እና የግል ምርጫዎቻቸው ናቸው፡፡
ለመጀመርያዎቹ ደረጃ ላይ ያለን ከፕሮስቴት እጢ በላይ ላልተላለፈ የፕሮስቴት ካንሰር የህክምና አማራጮች የሚከተሉትን ሊያካትቱ ይችላሉ።
- ንቁ ክትትል ይህ ካንሰርን በየጊዜው በመመርመርና በመመርመር በቅርበት መከታተልን ያካትታል ነገርግን ወዲያውኑ መታከም የለበትም። ካንሰሩ ካደገ ወይም ምልክቶችን ካመጣ ህክምና በኋላ ሊጀመር ይችላል።
- ቀዶ ጥገና ይህ የፕሮስቴት እጢእና አንዳንድ በዙሪያው ያሉትን ሕብረ ሕዋሳት ማስወገድን ያካትታል። ይህ ራዲካል ፕሮስቴትቶሚ ይባላል፡፡
- የጨረር ሕክምና ይህ የካንሰር ሕዋሳትን ለማጥፋት ከፍተኛ ኃይል ያለው ጨረር ይጠቀማል። በውጪም ሆነ በውስጥ (brachytherapy) ሊከናወን ይችላል፡፡
- ሆርሞን ሕክምና ይህ በሰውነት ውስጥ ያለውን የቴስቶስትሮን መጠን መከልከል ወይም መቀነስን ያካትታል ይህም የፕሮስቴት ካንሰር ሴሎችን እድገት ለመቀነስ ይረዳል።
- ኪሞቴራፒ ይህ በመላ ሰውነት ውስጥ የካንሰር ሕዋሳትን ለማጥፋት መድሃኒቶችን ይጠቀማል።
- ኢሚውኖቴራፒ ይህ በሽታ የመከላከል ስርዓት የካንሰር ሕዋሳትን ለመለየት እና ለማጥቃት የሚረዱ መድሃኒቶችን ይጠቀማል
- የታለመ ሕክምና ይህ የተወሰኑ ሞለኪውሎችን ወይም የካንሰር ሕዋሳትን በማደግ እና በመስፋፋት ላይ የሚያተኩሩ መድኃኒቶችን ይጠቀማል።
በአንዳንድ ሁኔታዎች የሕክምና አይነቶች በጥምረት ጥቅም ላይ ሊውል ይችላል:: የፕሮስቴት ካንሰር ያለባቸው ግለሰቦች ስለ እያንዳንዱ የሕክምና አማራጭ ጥቅሞች እና ጉዳቶች ከጤና ባለሙያ ጋር መነጋገር እና በግል ፍላጎታቸው እና ምርጫዎቻቸው ላይ በመመስረት በመረጃ የተደገፈ ውሳኔ ማድረግ አስፈላጊ ነው።
[wpforms id=”545″]